In de Mix: Schiphol-Slumberland
In het nationaal militair museum in Soesterberg is ‘Schiphol-Slumberland’ te zien, met werk van werk de fotografen Frits J. Rotgans (1912-1978) en Jannes Linders (1955). In deze bijzondere expositie staat de luchthaven Schiphol centraal. Historische foto’s van Frits J. Rotgans nemen de bezoeker mee naar het destijds nieuwe Schiphol (rond 1970). Linders laat de reiziger zien, die te midden van deze dynamische wereld zich in een soort sluimerstaat bevindt. “Reizigers zijn vaak aan het wachten, slapen, hebben zich met hun iPhone en oordopjes afgesloten van de wereld om hen heen,” aldus Linders.
De expositie maakt onderdeel uit van ‘de Mix’, een initiatief van het Nederlands Fotomuseum waarin een hedendaagse fotograaf nieuw werk maakt geïnspireerd op historisch werk van een fotograaf uit de collectie van het Nederlands Fotomuseum. “Het Fotomuseum heeft een grote collectie aan archieven. De Mix is een initiatief om iets met de archieven te doen, om deze aan een groter en ander publiek en op verrassende locaties zichtbaar te maken. Mij is gevraagd om een fotograaf te kiezen en naar aanleiding van zijn werk een nieuw project te maken. Andere fotografen hebben dit eerder gedaan. In ‘De Koe’ heeft Hans van der Meer nieuw werk gemaakt aan de hand van fotowerk van Cas Oorthuys. In het project ‘De Boswachter’, maakten Blommers & Schumm nieuw werk naar voorbeeld van Adolphe Burdet.”
Rotgans was industriefotograaf, breedbeeldpionier en camerabouwer. Hij verwierf internationale bekendheid met zijn zelfgebouwde breedbeeldcamera’s. Zijn panoramafoto’s schoot hij vanaf spectaculaire standpunten. Van oorsprong reclametekenaar, ontwikkelde hij zich tot de eerste breedbeeldfotograaf van Nederland.
Liefhebber
“Ik heb voor Rotgans gekozen omdat ik een groot liefhebber ben van zijn werk. Hij heeft bijvoorbeeld de Rotterdamse havens gefotografeerd en wederopbouwprojecten in Nederland. Hij heeft ook veel foto’s gemaakt op Schiphol. Dat was destijds een nieuwe, dynamische plek. Hij probeerde dit ook te laten zien in zijn foto’s. Daarin zie je vaak auto’s, vliegtuigen en mensen in één beeld. Naast de dynamiek, zie je in zijn beelden ook heel veel leegte: het was toen nog niet zo druk op Schiphol.”
“Zelf fotografeer ik sinds 1990 op Schiphol. Daarnaast maak ik foto’s van cultuurlandschappen en architectuur. Van Schiphol heb ik in de beginjaren vooral ‘zuivere’ architectuurfoto’s gemaakt. De gebouwen en de uitbreidingen die er gaandeweg kwamen. Ik vind Schiphol een van de leukste plekken om te fotograferen. Er gebeurt van alles. Rond 1998 heb ik voor het eerst een andersoortige serie over de luchthaven gemaakt. Over Schiphol als Stad. Daarmee richtte ik me op de mensen en het gebruik van Schiphol.”
Tussengebied
Voor dit project was het daarom even zoeken naar een geschikt thema. Al snel vond Linders een ‘haakje’. “Schiphol is een soort tussengebied, tussen het vertrekpunt en de bestemming. Mensen zitten achter de schermen van hun telefoon of iPad, vast aan de draadjes van hun koptelefoon. Ze zijn te midden van de dynamische wereld die Rotgans al vastlegde. Daar hangen ze rond en vormen daarmee het contrast met die dynamische plek. Ze bevinden zich in hun eigen wereld. In hun eigen bubble of cocon, wachtend of slapend onder een dekentje. Dat is mijn Schiphol-Slumberland of een sluimergebied. De mensen zijn ook wel ‘in limbo’: waarin ze van de ene fase naar de andere gaan.”
“Voor dit project heb ik geen portretten gemaakt. Ik heb de mensen als een soort landschappen gefotografeerd. Als een beschouwend documentair fotograaf. In een van de foto’s zie je bijvoorbeeld niets van iemands hoofd, dit gaat helemaal verborgen in een capuchon. Het gaat niet per se om de mensen, de wieltjes van een rolkoffer kunnen in een foto net zo belangrijk zijn als de eigenaar van de koffer. In de foto’s zit een tegenstelling: ze zijn scherp en concreet, maar ze willen ook zweven.”
Drempel over
Deze manier van fotograferen vroeg een andere benadering dan hij gewend is. Voelde Linders zich daarin thuis? “Voor deze serie heb ik echt dicht op de huid gefotografeerd. Normaal gesproken maak ik veel meer overzichtsfoto’s, waarbinnen van alles te ontdekken valt. Met deze fotografie geldt dat je er even aan moet beginnen, je moet een drempel over. Op Schiphol heb ik veelal mensen aangesproken, voordat ik foto’s maakte. Sommige mensen geven dan aan liever niet gefotografeerd te worden, terwijl anderen het geen probleem vinden. Op Schiphol liep ik opvallend rond met mijn camera, ik heb niet sneaky foto’s gemaakt. Alleen aan slapende mensen heb ik vooraf geen toestemming gevraagd. Respect voor mensen is het belangrijkste bij dit soort fotografie.”
In zijn serie zie je onder meer beelden van slapende mensen .“Ik vind dat een ontroerend gezicht, mensen die schuil gaan onder een dekentje, die met één hand toch nog hun koffer vasthouden om te voorkomen dat iemand anders er mee van doorgaat.”
Dag en nacht
De tentoonstelling is op een speelse manier ingericht. “Aan de daglichtzijde heb je de zwart-wit foto’s van Rotgans. Daar tegenover hangen mijn kleurfoto’s, in lichtbakken. Daarmee is het net of de tentoonstelling is verdeeld in een dag- en nachtgedeelte. Het museum waarin de werken hangen maakt de expositie extra bijzonder. Wanneer je opkijkt van de foto’s, zie je het museum als gebouw vol vliegtuigen en helikopters, dat doen denken aan Schiphol. Het zorgt voor een tentoonstelling met meerdere lagen.”
Schiphol-Slumberland is nog tot en met 7 januari 2018 te zien in het Nationaal Militair Museum in Soesterberg. “Het museum ligt in een prachtig landschap,” besluit Linders.
