Beeld van meisje met brandwonden ‘te expliciet’
Een foto van Malaika, een vierjarig Rwandees meisje met ernstige brandwonden in haar gezicht, werd door Cultureel Centrum Lokeren gezien als te expliciet voor een openbare tentoonstelling. De foto kon volgens het centrum daarom geen deel uit maken van de expositie. Daarop besloot fotograaf Gerbrand Van Uytvanck alle werken uit zijn serie ‘Kumugura – (Over)leven met een beperking in Rwanda’ weg te halen. Hij is nu op zoek naar een nieuwe expositieruimte in Lokeren.
“Vorige week heb ik alle werken samen met iemand van de technische dienst opgehangen in het Cultureel Centrum. De volgende dag heeft de cultureel functionaris van het centrum het beeld weggehaald. Ze vond het beeld te choquerend, net als haar collega, omdat er veel kinderen passeren en het een open ruimte is. Dat hebben ze gedaan zonder overleg. Toen ik het hoorde, heb ik direct gevraagd of ze foto konden terughangen. De foto maakt immers deel uit van de reeks. Daar wilden ze niet op ingaan. Daarop heb ik besloten alles weg te halen.”
Gerbrand betreurt de gang van zaken. “Ze hadden direct moeten bellen, dan hadden we kunnen overleggen. Misschien hadden we zo tot een oplossing kunnen komen, bijvoorbeeld door een onderschrift aan de foto toe te voegen. De werkwijze van het Cultureel Centrum vind ik destructief. Ik heb daarom geen spijt van mijn beslissing. Ik vind dat fotografen en kunstenaars niet met een dergelijke censuur kunnen instemmen, dan is het hek van de dam. Dat geeft culturele instellingen carte blanche om te bepalen hoe exposities moeten worden samengesteld.”
Zware brandwonden
De foto waar het omgaat is een beeld van Malaika, een meisje van een jaar of vier. “Toen haar klamboe vuur vatte, liep ze zware brandwonden op. In het echt zagen haar wonden er nog een stuk heftiger uit dan op de foto, moet ik tot mijn eerlijkheid zeggen. Ik heb zelfs een tijdje getwijfeld of ik haar moest fotografen, omdat haar uiterlijk zo expliciet is. Ik ben geen sensatiefotograaf. Ik wist ook niet zo goed hoe ik ermee om moest gaan. Ik heb haar daarom eerst een beetje genegeerd. Ik heb foto’s gemaakt van haar klasgenoten, om te kijken hoe zij zou reageren en om te kijken hoe ik er mee om zou gaan. Dat was achteraf gezien niet eerlijk, want daarmee sloot ik haar buiten. Ze tikte op een gegeven moment op mijn schouder en vroeg me of ik een foto van haar wilde maken. Daar heb ik de tijd voor genomen. Ik heb haar op verschillende momenten en met verschillende achtergronden gefotografeerd. De foto die ik voor de tentoonstelling heb geselecteerd is niet de eerste of de laatste foto die ik van haar heb gemaakt. Ik wilde het echt goed doen.”
De foto van Malaika is inmiddels het meest bekeken beeld van de serie geworden. “Dat was niet mijn bedoeling, maar dat is het resultaat van alle media-aandacht. In de expositie leg ik niet de nadruk op het beeld, het is bijvoorbeeld een van de kleinere afbeeldingen. Ik vind het echter wel belangrijk dat mensen de foto kunnen zien. Daarom ben ik op zoek naar een nieuwe tentoonstellingslocatie.”
Gehandicaptenzorg
Gerbrand maakte de foto’s voor zijn afstuderen aan de Karel De Grote Hogeschool in Antwerpen. “Ik ben drie maanden naar Rwanda gegaan om daar de gehandicaptenzorg en psychiatrie in beeld te brengen. De naam van de serie is Kumugura, wat vrij vertaald uit het Rwandees ‘leven met een beperking’ betekent. Ik heb daar ‘overleven met een beperking’ van gemaakt. Ik was erg benieuwd hoe ze daar met minder middelen dan hier met handicaps en beperkingen omgaan. Ik heb daar toen heel wat dingen kunnen zien. De situatie van de mensen was gelukkig beter dan ik vooraf had bedacht.”
PF interviewde de fotograaf eerder over deze serie. Dit interview lees je hier. Meer informatie: www.gerbrandvanuytvanck.com.
Reactie Cultureel Centrum:
Het Cultureel Centrum in Lokeren vindt het jammer dat het zo gelopen is. “Toen ik de betreffende foto voor het eerst zag, raakte deze me direct in het gezicht,” aldus Elke Clompen van het Cultureel Centrum. “De foto’s hangen bij ons in een open ruimte. Iedereen komt er langs, ook kleuters voor de kleutervoorstellingen. Daarom hebben we deze foto eerst weggehaald. Daarna was het lastig communiceren, ook vanwege een aantal wederzijdse misverstanden. We hebben daarom niet kunnen overleggen. Alle begrip voor een fotograaf die zijn werk verdedigt, maar we stonden ineens ook voor een voldongen feit. We hebben nu geen tentoonstelling om te laten zien.”
