De leegte die we achterlaten

In ‘The Void We Leave’ portretteert Oded Wagenstein Cubaanse ouderen in hun enigszins armoedige flats. Hij laat zien wat achterblijft wanneer de bewoners er niet meer zijn. “Dit project gaat verder dan het maken van mooie foto’s van ouderen. Het gaat ook niet om het vastleggen van de leefomstandigheden van ouderen. In de foto’s van de ouderen herkende ik gevoelens van verdriet en eenzaamheid. Het project is heel persoonlijk, door het fotograferen ga ik met mijn eigen eenzaamheid om.”

Het project is vanuit een toevallige ontmoeting ontstaan. “In de winter van 2014 gaf ik een fotografieworkshop in Cuba. Tijdens de workshop moest ik naar de wc. Het regende flink en ik stond de schuilen onder een afdak van een appartementencomplex. Ik zag geen andere mogelijkheid dan aan te kloppen op een van de deuren. Matido, een oudere heer, deed open. Hij was zeer gastvrij, nodigde me uit voor een kopje koffie. Hij stond erop dat ik even bleef, en stelde me allerlei vragen over mijn land en m’n werk. Hij was zo vriendelijk dat ik ben gebleven, ondanks de taalbarrière die er tussen ons bestond. Tijdens mijn volgende bezoek aan Cuba ben ik weer bij hem langsgegaan. Dit keer nam hij me mee naar zijn vrienden, die boven hem woonden. Dat was mijn eerste kennismaking met deze gemeenschap.”

Verdrietig

“In eerste instantie genoot ik slechts van het gezelschap van deze mensen. We keken samen tv en speelden domino. Het fotograferen omvatte slechts een beperkt deel van de tijd die we samen doorbrachten. Een jaar later liet ik de foto’s aan wat mensen zien, waaronder mijn oma. Ze vroeg me waarom de mensen zo verdrietig waren. Het begon me toen te dagen dat mijn foto’s meer waren dan alleen mooie portretten van oude mensen. Daardoor begon ik me een aantal dingen af te vragen. Waarom wilde ik deze mensen fotograferen? Wat voel ik wanneer ik bij deze mensen ben? Welk deel van mezelf herken ik in hen? Ik vond niet direct antwoorden op mijn vragen. Voor mij was het vooral belangrijk om stil te staan bij deze vragen. Ik hoop dat de foto’s dezelfde vragen oproepen bij de toeschouwer.”

Eenzaamheid

“Voor mij was dit project een manier om met mijn eigen eenzaamheid om te gaan. De ouderen zelf zijn misschien niet zozeer eenzaam, omdat ze nog een groep buren hebben waarmee ze omgaan, als wel verdrietig. Het verdriet hangt samen met het besef dat ze in hun laatste levensfase zitten en veel van hun geliefden er niet meer zijn. De ouderen gaven aan hun ouders heel erg te missen. Ik vond dat onvoorstelbaar, op je zeventigste of tachtigste nog zo’n sterk gevoel van gemis te hebben.”

Tijd

Wagenstein is voor dit project meermaals teruggegaan. “Dat was cruciaal voor dit project. Het gaat namelijk over het verstrijken van de tijd, het gevecht hiertegen en het onafwendbare verlies. Juist om dit vast te leggen, was het belangrijk om terug te gaan, om hun lege kamers vast te leggen. Aan de ene kant bevroor ik met mijn foto’s de tijd door de ouderen voor eeuwig vast te leggen. Anderzijds wilde ik het effect van de voortschrijdende tijd laten zien. Zelfs de camera, die de tijd kan bevriezen, wint het gevecht tegen de klok niet. Terugkomen in Cuba en geconfronteerd worden met lege kamers was een shock. Maar ik begrijp het concept dood, ik ben immers geen kind meer. Toch vond ik de leegte die mensen achter laten wel schokkend. Juist die leegte zette me aan tot fotograferen. Voor mijn gevoel maakte ik daar nog steeds een portret van een persoon, maar nu zonder individu.”

Vergankelijkheid

De confrontatie met de vergankelijkheid van het leven, wat doet dat met je als persoon? “Het project heeft me doen stilstaan bij mijn eigen sterfelijkheid en dat van mijn geliefden. We hebben een beperkte tijd hier op aarde. Daar kunnen we niets aan veranderen. Maar we kunnen wel zoveel mogelijk van die tijd proberen te maken. Ik doe mijn best om zoveel mogelijk tijd door te brengen met mijn geliefden en probeer te niet boos te worden over onzinnige dingen.”

Ontwikkelen

Het verhaal is inmiddels een aantal keer gepubliceerd. “Een boek maken zou geweldig zijn. Na jaren van commercieel werk te hebben gemaakt, ben ik echter nog niet zolang bezig met vrij werk. Ik wil daarom me eerst verder ontwikkelen als verhalenverteller. Een boek of expositie komt daarom nu nog te vroeg.” Meer informatie: www.odedwagen.com.