De vluchtige vlinders van Rachel de Liefde
Met de serie Bevroren Vleugels vraagt fotografe Rachel de Liefde aandacht voor de achterblijvers na zelfdoding. Haar vader pleegde jaren geleden zelfmoord. Volgens De Liefde blijft het onderwerp ten onrechte onbelicht. “Dit heeft een enorme sociale impact.” Haar werk maakt onderdeel uit van de expositie ‘Best of Class 2’ in het Nederlands Uitvaart Museum Tot Zover. Naast werk van De Liefde, worden beelden van drie andere fotografen getoond. De expositie is te zien tot 23 september.
De afgelopen tien jaar hebben ruim zestienduizend mensen door zelfdoding een einde aan hun leven gemaakt. Er zijn bijna honderdduizend nabestaanden. Vaak is er geen begrip voor de daad. Maar ook niet voor de nabestaanden. De Liefde: “Met het kunstproject ‘Bevroren Vleugels’ hoop ik nabestaanden en naasten een handvat te bieden tot reflectie en conversatie en zo de taboes rondom het rouwen na zelfdoding te doorbreken.”
Depressie
Haar vader pleegde zelfmoord toen ze nog jong was. “Dat was een moeilijke tijd. Er komen allerlei emoties op je af. Verdriet, woede, ongeloof, maar ook opluchting. Tegelijkertijd zat ik in mijn eigen ontwikkeling. Het verwerken kwam pas later, toen ik ouder werd.” Haar vader leed aan depressie. “Daar was destijds niet zoveel aandacht voor, de ziekte was ook niet zo bekend. De medicatie is nu veel beter.”
“Het is heel moeilijk om te leven met iemand die depressief is. Deze drukt enorm op de omgeving. Als iemand er niet meer is en de druk daardoor weg is, dan voelt dat ook als opluchting. Hoe schuldig je je ook over die emotie voelt. Want je mag niet opgelucht zijn wanneer iemand er niet meer is. Maar, hoe raar misschien ook voor anderen, er zaten niet alleen negatieve kanten aan mijn vaders zelfmoord.”
Rouwproces
“Na een zelfdoding geldt vrij snel de gedachte: kom, pak je leven weer op. Het leven draait door, terwijl jouw leven stilstaat. Dat maakt het rouwproces lastiger.”
Inmiddels heeft ze de zelfmoord van haar vader een plek gegeven. “Ik zit niet in de kreukels, het gaat goed met me.” Toch komen de emoties – die ze vluchtige vlinders noemt – regelmatig terug. “Ze zijn ongrijpbaar, vluchtig. Met mijn camera als vangnet, pin ik mijn vluchtige vlinders vast. Ze komen altijd weer terug – soms hevig, soms minder hevig.” Naast de emoties omtrent het overlijden van haar vader is ze weleens bang geweest voor een erfelijke component van de ziekte. Wat als ze zelf depressief zou worden of dit door zou geven aan haar kind? “Gelukkig heb ik me nooit zo somber gevoeld.”
“Voorafgaand aan dit project ben ik de gevoelens die ik ervaar gaan opschrijven. Daar heb ik intuïtief beelden bij gemaakt. Vaak heeft het te maken met een bepaalde kleur. Geborgenheid roept een andere kleur op dan boosheid. Het gezicht met de hand was de eerste foto, daarmee ben ik de serie begonnen. Het is een zachte serie geworden, zonder shockerende beelden.”
Isolement
Ze hoopt dat mensen iets in haar beelden herkennen en dat het hen aanzet om over zelfdoding te praten. “Erover praten helpt. Hoe moeilijk ook. Wanneer je het niet doet, ligt sociaal isolement op de loer. Wellicht dat mensen na het zien van de beelden worden herinnerd aan iemand in hun eigen omgeving, die zoiets heeft moeten meemaken. En die persoon eens vragen hoe het gaat.”
Met deze expositie stelt ze zich kwetsbaar op. “Al valt dat met mijn eigen beelden wel mee. Daar heb ik volledig de regie over gehad. Naast mijn foto’s, hangen er echter ook kleine foto’s, waarop mijn vader te zien is. Dat vind ik lastiger.”
Vergankelijkheid
Rachel de Liefde (1969) is in 2016 afgestudeerd aan de fotoacademie. In haar werk komen thema’s als vergankelijkheid, maar ook levenskracht en de schoonheid van het alledaagse aan bod. Met emotionele en sensuele beelden brengt zij het leven in beeld, met vreugde, verdriet, kwetsbaarheid en liefde. Meer informatie: www.racheldeliefde.info
